Tarihsel çatışmalar sonucu ülkemizden ayrılmak zorunda kalan Ermeni topluluğunun sayısı yaklaşık 2 milyon kişi olarak tahmin edilmektedir. Bu nüfus, yaklaşık 700 bin haneye denk gelmektedir. Bu haneler, ani kaçış nedeniyle değerli eşyalarını korumak ve olası soygunlara karşı tedbirli olmak amacıyla saklamışlardır. Ayrıca, bazı kaynaklara göre yaklaşık 110 bin terk edilmiş Rum evi bulunmaktadır.
Ermeni Evlerinin İçindeki Gömüler: Ermeni mezarları genellikle evlerin içinde bulunmaktadır. Evlerin içerisinde araştırma yapılırken özellikle kiler, ocak altı, eşiklik ve duvar aralarına odaklanılmalıdır. Ayrıca, evin dış cephesi, temeli ve iç mekanları da incelenmelidir. Evin salonundan dışarı bakıldığında ise genellikle gömülerin en kolay görülebileceği alanlar bulunmaktadır. Gömüleri evin içinden bahçeye bakıldığında rahatlıkla görebilmek, ev sahibinin tercih ettiği bir yöntemdir.
Ağaçlar ve Gömü Yerleri: Ermeni evlerinin çoğunun önünde yaşlı ağaçlar bulunmaktadır. Bu ağaçlar arasında en yaşlı olanları dikkate almak önemlidir. Ağaçların üzerindeki çiviler, ağaçlar arasındaki mesafe ve üçgen oluşturup oluşturmadıkları, gömü yerlerini belirlemede yardımcı olabilir. Ermeniler genellikle ağaçların altına gömü yapmazlar; bunun yerine ağaçların yakınında veya belirli noktalarda gömüler yaparlar. Özellikle dut, alıç ve ahlat ağaçları sıklıkla tercih edilirken, ceviz ağaçları uğursuz sayılabilir.
Kuyular ve İpuçları: Kuyu içerisinde farklı kesme taşlar görüldüğünde, bu taşların arkası gömü yerleri olabilir. Kuyu iç ve dış bölgeleri kontrol edilmelidir. İç içe kuyular da dikkate alınmalıdır; dışarıdan tek bir kuyu gibi görünen yer, içeride iç içe geçmiş kuyuları içerebilir. Kuyu suyu geliyorsa ve köveke yapısı varsa, metal detektörü ile kontrol etmek faydalı olabilir.
Ermeni Pınarları ve Dini Semboller: Ermeniler, akar suya büyük saygı gösterirler ve pınar başlarını özenle hazırlarlar. Ancak, pınar başlarındaki taşlardaki dini sembollerin define ile ilgisi olmadığını unutmamak önemlidir. Pınar başındaki taşlardaki motifler, dini inançlara dayalı olarak tasarlanmıştır ve genellikle hastaları iyileştirmek amacıyla kullanılırdı.
Ermeni Mezarları ve Tanıma İşaretleri: Ermeni mezarlarını bulmak diğer medeniyetlere göre daha kolaydır. Mezar bölgelerinde genellikle haç işareti bulunur ve bu haçların yanlarındaki mezar taşları mezar yerini belirtir. Ancak bulunan mezarların çoğunun yakın tarihli olduğu ve antika niteliğinde olduğu gözlemlenmiştir. Mezarlara müdahale etmekten kaçınılmalıdır.
Sonuç olarak, Ermeni mezarlarını bulma süreci özenli bir araştırma ve dikkat gerektirir. Tarihsel ve kültürel öneme sahip olan bu yerlerin saygıyla ele alınması ve gerekli izinlerin alınması önemlidir.
